وقتی صحبت از ارث و میراث به زبان می‌آید، اکثریت افراد به پول نقد و ملک فکر می‌کنند؛ و این تصور بین مردم رایج است که وسایل منزل پس از فوت متوفی برای همسرش باقی می‌ماند. اگرچه از نظر عرف و احساسات انسانی این موضوع قابل درک است؛ اما قانون در این خصوص، نظر دیگری دارد.
بر اساس قانون مدنی ایران، وسایل منزل نیز همانند دیگر اموال منقول و غیرمنقول، به عنوان ماترک متوفی به شمار می‌رود و باید بین وراث تقسیم شود. در این مقاله از گروه حقوقی اقبالی به طور خاص، به قانون تقسیم وسایل منزل بین وراث می‌پردازیم و تمامی شرایط احتمالی را بررسی خواهیم کرد.
تکلیف وسایل منزل بعد از فوت پدر و مادر
برای مشخص نمودن تکلیف وسایل منزل بعد از فوت پدر و مادر لازم است مراحل زیر را دنبال کنید:
مرحله اول: مالکیت هر وسیله را مشخص کنید. در این مرحره، زن با ارائه مدرک میتواند وسایلی که خودش خریده بود را از لیست وسایل منزل ارثی جدا کند.
مرحله دوم: ارزش هرکدام از وسایل را برآورد کنید.
مرحله سوم: سهم هر وارث را با توجه قانون تقسیم وسایل منزل بین وراث که در ادامه مقاله به طور مفصل بررسی می‌کنیم را مشخص کنید.
مرحله چهارم: میتوانید با توجه به ارزش تقریبی هریک از وسایل و سهم هر یک از وراث به صورت توافقی وسایل را بین خود تقسیم کنید. در صورت عدم توافق وسایل را به فروش برسانید و سپس مبلغ نهایی را بین همه تقسیم کنید. اگر به توافق نرسیدید، پیشنهاد می‌کنیم حتما از یک وکیل ارث و وصیت کمک بگیرید.
قانون تقسیم وسایل منزل بین وراث بعد از فوت شوهر
ابتدا به مواردی می‌پردازیم که شوهر فوت کرده و وسایل خانه باید بین وراث تقسیم شود. در جدول زیر به طول خلاصه تمامی شرایط احتمالی را بررسی کردیم:
| ترکیب وراث | سهم زن | سهم پدر شوهر | سهم مادر شوهر | سهم فرزندان | توضیحات تکمیلی |
|---|---|---|---|---|---|
| فقط زن | 1/4 | – | – | – | مابقی به وراث طبقه پایین تر و در صورت نبود آن ها به دولت |
| زن + پدر | 1/4 | 3/4 | – | – | – |
| زن + مادر | 1/4 | – | 1/4 کل | – | مابقی به وراث طبقه پایین تر |
| زن + پدر + مادر | 1/4 | 1/2 کل | 1/4 کل | – | توضیحات بیشتر در مقاله |
| زن + فرزند | 1/8 | – | – | مابقی تقسیم بین فرزندان | – |
| زن + فرزند + پدر | 1/8 | 1/6 | – | مابقی تقسیم بین فرزندان | – |
| زن + فرزند + مادر | 1/8 | – | 1/6 | مابقی تقسیم بین فرزندان | – |
| زن + فرزند + پدر + مادر | 1/8 | 1/6 | 1/6 | مابقی تقسیم بین فرزندان | – |
در ادامه هر یک از شرایط احتمالی را به صورت جزئی‌تری شرح می‌دهیم:
سناریو اول: زن در قید حیات است و فرزندی وجود ندارد.
در صورتی که مرد فرزندی نداشته باشد (از هیچ زنی)، سهم الارث زن از وسایل منزل 1/4 است. سپس برای مابقی وسایل طبق شرایط تصمیم گیری میشود؛ اگر:
- پدر و مادر متوفی در قید حیات باشند مابقی وسایل باید بین آن دو تقسیم شود.
- در قید حیات نباشند، مابقی وسایل بین وراث طبقات پایین تر تقسیم میشود.
- هیچ یک از وراث طبقات پایین تر در قید حیات نبودند، مابقی وسایل خانه به دولت خواهد رسید.
سوال بعدی این است که قانون تقسیم وسایل منزل بین وراث برای پدر و مادر به چه صورت است؟
پاسخ گروه حقوقی اقبالی: اگر هر دو والد در قید حیات باشند، 1/3 از مابقی وسایل به مادر و سپس تمام وسایل باقی مانده به پدر می‌رسد. در صورتی که فقط پدر در قید حیات باشد، مابقی وسایل به پدر خواهد رسید، و در صورتی که فقط مادر در قید حیات باشد، قانون تقسیم وسایل منزل به این صورت است که 1/3 از مابقی وسایل به مادر و ادامه ی آن به طبقه ی دوم وراث خواهد رسید.
سناریو دوم: زن و فرزند هر دو در قید حیات هستند.
در صورتی که مرد فرزند داشته باشد (از هر زنی)، فارغ از تعداد و جنسیت فرزندان، سهم الارث زن از وسایل منزل 1/8 خواهد بود. سپس قانون تقسیم وسایل منزل بین وراث به صورت زیر است:
- اگر پدر و مادر در قید حیات باشند، هر کدام از آن ها 1/6 از کل وسایل منزل را به ارث می‌برند و مابقی بین فرزندان به نسبت 2 (پسر) به 1 (دختر) تقسیم خواهد شد.
- اگر پدر و مادر در قید حیات نباشند مابقی وسایل بین فرزندان با همان نسبت بالا تقسیم میشود.
- اگر فقط یکی از والدین در قید حیات باشند (تفاوتی بین پدر و مادر وجود ندارد) 1/6 از کل وسایل منزل را به ارث برده و مابقی بین فرزندان تقسیم خواهد شد.
قانون تقسیم وسایل منزل بین وراث بعد از فوت زن
پس از بررسی قانون تقسیم وسایل منزل بین وراث بعد از فوت شوهر، اکنون به تکلیف وسایل منزل بعد از فوت زن خواهیم پرداخت. در جدول زیر به طول خلاصه تمامی شرایط احتمالی را بررسی کردیم:
| ترکیب وراث | سهم مرد | سهم پدر زن | سهم مادر زن | سهم فرزندان | توضیحات تکمیلی |
|---|---|---|---|---|---|
| فقط مرد | 1/2 | – | – | – | مابقی به وراث طبقه پایین تر و در صورت نبود آن ها به دولت |
| فقط پدر و مادر | – | 2/3 | 1/3 | – | – |
| مرد + پدر | 1/2 | 3/4 | – | – | – |
| مرد + مادر | 1/2 | – | 1/4 کل | – | مابقی به وراث طبقه پایین تر |
| مرد + پدر + مادر | 1/2 | 1/2 کل | 1/4 کل | – | توضیحات بیشتر در مقاله |
| مرد + فرزند | 1/4 | – | – | مابقی تقسیم بین فرزندان | – |
| مرد + فرزند + پدر | 1/4 | 1/6 | – | مابقی تقسیم بین فرزندان | – |
| مرد + فرزند + مادر | 1/4 | – | 1/6 | مابقی تقسیم بین فرزندان | – |
| مرد + فرزند + پدر + مادر | 1/4 | 1/6 | 1/6 | مابقی تقسیم بین فرزندان | – |
سناریو اول: شوهر در قید حیات است و فرزندی وجود ندارد.
در صورتی که زن فرزندی نداشته باشد (از هیچ شوهری)، سهم الارث مرد از وسایل منزل 1/2 است. سپس قانون تقسیم وسایل منزل برای مابقی اثاثیه طبق شرایط تصمیم گیری میشود؛ اگر:
- پدر و مادر در قید حیات نباشند، مابقی وسایل به طبقات بعدی وراث می‌رسد.
- پدر و مادر در قید حیات باشند بین آن دو با نسبتی که در ادامه توضیح خواهیم داد تقسیم میشود.
- هیچ یک از وراث طبقات پایین تر در قید حیات نبودند، مابقی وسایل خانه به دولت خواهد رسید.
اکنون به سراغ این سوال می‌رویم که قانون تقسیم وسایل منزل بین وراث برای پدر و مادر به چه صورت است؟
پاسخ گروه حقوقی اقبالی: اگر هر دو والد در قید حیات باشند، مادر 1/3 از باقی مانده وسایل را به ارث می‌برد و مابقی به پدر خواهد رسید. در صورتی که فقط مادر در قید حیات باشد همانند قبل 1/3 از باقی مانده وسایل سهم الارث او است و مابقی بین طبقات پایین تر وراث تقسیم خواهد شد؛ و در صورتی که فقط پدر در قید حیات باشد تمامی وسایل باقی مانده به او خواهد رسید.
سناریو دوم: مرد و فرزند هر دو در قید حیات هستند.
در صورتی که زن فرزند داشته باشد (از هر شوهری)، فارغ از تعداد و جنسیت فرزندان، سهم الارث مرد از وسایل منزل 1/4 خواهد بود. سپس قانون تقسیم وسایل منزل بین وراث به صورت زیر است:
- اگر پدر و مادر در قید حیات باشند، هر کدام از آن ها 1/6 از کل وسایل منزل را به ارث می‌برند و مابقی بین فرزندان به نسبت 2 (پسر) به 1 (دختر) تقسیم خواهد شد.
- اگر پدر و مادر در قید حیات نباشند مابقی وسایل بین فرزندان با همان نسبت بالا تقسیم میشود.
- اگر فقط یکی از والدین در قید حیات باشند (تفاوتی بین پدر و مادر وجود ندارد) 1/6 از کل وسایل منزل را به ارث برده و مابقی بین فرزندان تقسیم خواهد شد.
نکات تکمیلی قانون تقسیم وسایل منزل بین وراث
حال که با قانون تقسیم وسایل منزل بین وراث به طور کامل آشنا شدید و تمامی شرایط احتمالی را بررسی کردیم؛ در ادامه به نکاتی می‌پردازیم که دانستن آن ها به فهم بهتر موضوع کمک میکند:
1- وسایلی که زن در هنگام ازدواج به همراه خود به خانه آورده جزئی از اموال اوست و نمی‌توان جهزیه ی زن را قسمتی از ارث و میراث مرد قرار داد. ابتدا جهیزیه ی زن از دیگر وسایل جدا میشود و سپس در خصوص موارد باقی مانده طبق قوانینی که بالاتر توضیح دادیم تصمیم گیری میشود.
2- اگر متوفی مرد همزمان دو یا چند زن داشته باشد، همان سهم 1/8 (یا 1/4 در نبود فرزند) بین همگی تقسیم خواهد شد.
3- زن در صورتی جزئی از وراث مرد به حساب می‌آید که هنگام فوت در عقد دائم مرد بوده باشد؛ عقد موقت زن را مشمول دریافت سهم الارث نمی‌کند.
سخن آخر
بسیاری از اختلافات خانوادگی پس از فوت یک عزیز، به دلیل ناآگاهی افراد از قوانین ارث و میراث به وجود می‌آید. بنابراین، درک بهتر قوانین، از بسیاری از چالش های تقسیم ارث جلوگیری میکند.
اگر اخیرا عزیزی را از دست داده‌اید و با مشکلات این چنینی مواجه شدید، مشاوره حقوقی به شما کمک میکند تا چالش ها را به بهترین نحو ممکن پشت سر بگذارید. برای دریافت مشاوره رایگان میتوانید با شماره های زیر تماس بگیرید.
021-22014140 ☎️
021-22034564 ☎️
بعد فوت پدر وسایل خانه پدر برای نامادری یا وارثین؟
وسایل خانه ای که به نام پدر بوده یا عرفا متعلق به او محسوب میشده، جزو ترکه (ارثیه) اوست و پس از فوت باید بین همه وراث طبق قانون تقسیم شود. اگر پدر هنگام فوت، در عقد دائم همسر دوم (نامادری) بوده باشد، زن دوم مقداری از وسایل خانه را به عنوان سهمالارث دریافت میکند؛ این مقدار بسته به داشتن یا نداشتن فرزند، ۱/۸ (در صورت وجود فرزند) یا ۱/۴ (در نبود فرزند) از کل وسایل خانه است.
اگر برخی وسایل خانه توسط متوفی به دیگری هبه (هدیه) شده باشد اما سند نداشته باشد، چه میشود؟
اگر هبه در زمان حیات متوفی به صورت واقعی و با قبض و اقباض انجام شده باشد (یعنی شخص هدیه گیرنده آن را تحویل گرفته باشد)، معتبر است ولو بدون سند. اما اگر تنها ادعا شود و قبض انجام نشده باشد، اثبات آن دشوار است و مورد پذیرش نیست مگر با دلیل یا شهود.
4. تخمین ارزش وسایل منزل باید توسط چه مرجعی انجام شود؟ آیا وراث میتوانند خودشان ارزشگذاری کنند یا نیاز به کارشناس رسمی دادگستری است؟
در صورت توافق بین وراث خودتان میتوانید آن را ارزش گذاری کنید؛ اما اگر اختلافی بینتان وجود داشته باشد از طریق روش های قانونی و درخواست حقوقی این کار توسط کارشناس رسمی دادگستری انجام میگیرد.
در صورت وجود بدهی بر عهده متوفی، آیا طلبکاران میتوانند برای دریافت طلب خود به وسایل منزل متوسل شوند؟ اولویت با تقسیم ارث است یا پرداخت بدهیها؟
بله به طور کلی بدهی بر تقسیم ارث مقدم است و شخص طلبکار میتواند در دادگاه تقاضای توقیف یا فروش وسایل خانه را مطرح کند.
